ដំណឹងក្លែងក្លាយនិងឧបករណ៍ផ្ទៀងផ្ទាត់ការពិត
នៅក្នុងពិភពលោកមួយដែលព័ត៌មានត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយយ៉ាងទូលំទូលាយតាមរយៈប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម ការកំណត់រវាងព័ត៌មានពិត និងក្លែងក្លាយបានក្លាយជាបញ្ហាប្រឈមមួយ។ បច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលបានធ្វើឱ្យការបំភ្លៃព័ត៌មានទៅជាបញ្ហាប្រឈមកាន់តែធំក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ។ ដូច្នេះហើយបានជានៅក្នុងវិស័យសន្តិសុខឌីជីថល ការត្រួតពិនិត្យការពិតនិងការផ្ទៀងផ្ទាត់ព័ត៌មានគឺចាំបាច់ដើម្បីការពារបុគ្គលម្នាក់ពីការផ្សព្វផ្សាយដំណឹងក្លែងក្លាយនៅក្នុងយុគសម័យឌីជីថល។
នៅក្នុងកម្មវិធី កម្ពុជា អាយស៊ីធីខែម ២០២២ លោក សរ ចាន់ដារ៉ា បានរៀបចំសិក្ខាសាលាមួយស្តីពី “ដំណឹងក្លែងក្លាយនិងឧបករណ៍ផ្ទៀងផ្ទាត់ការពិត” ដើម្បីចែករំលែកចំណេះដឺងអំពីព័ត៌មានមិនពិត ព័ត៌មានខុស ការត្រួតពិនិត្យការពិត និងឧបករណ៍ផ្ទៀងផ្ទាត់ជាមួយអ្នកចូលរួម។ លោក ចាន់ដារ៉ា មានបទពិសោធន៍យ៉ាងច្រើននៅក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយនិងវិស័យសារព័ត៌មាន ហើយបច្ចុប្បន្នលោកកំពុងធ្វើការជាអ្នកសម្របសម្រួលរបស់ DW Akademie និងជាអ្នកបណ្តុះបណ្តាលផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងព័ត៌មាន។
នៅពេលដែលវគ្គនេះចាប់ផ្តើម វាគ្មិនបានស្នើឱ្យអ្នកចូលរួមចំនួន ៤៣នាក់ បែងចែករវាង “ព័ត៌មានមិនពិត” និង “ព័ត៌មានខុស”។ យោងតាមអង្គការយូណេស្កូ ពត៌មានមិនពិត គឺជាព័ត៌មានមិនត្រឹមត្រូវ បង្កើតឡើងដោយចេតនាដើម្បីបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់បុគ្គល ក្រុមសង្គម អង្គការ ឬប្រទេសណាមួយ។ ចំណែកឯព័ត៌មានខុស គឺជាព័ត៌មានមិនត្រឹមត្រូវដូចគ្នា ប៉ុន្តែមិនមានបំណងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ក្រុម ឬប្រទេសណាមួយឡើយ។
លោក ចាន់ដារ៉ា បាននិយាយថា ការបំភ្លៃដំណឹង និងព័ត៌មានគឺជាបញ្ហាសកលដែលមិនមែនកើតឡើងតែនៅក្នុងប្រទេសភាគខាងត្បូងពិភពលោកនោះទេ។ និន្នាការនៃដំណឹងក្លែងក្លាយ មានការរីករាលដាលយ៉ាងឆាប់រហ័ស ជាពិសេសតាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម។ ដំណឹងក្លែងក្លាយ និងព័ត៌មានមិនពិត ច្រើនតែជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយគោលបំណងនយោបាយ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ជាមួយនឹងការកើនឡើងនៃបណ្តាញសង្គម និងអ៊ីនធឺណិតនាពេលថ្មីៗនេះ ការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតក៏អាចត្រូវបានគេប្រើដើម្បីបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះបុគ្គល និង ឆ្លើយតបទៅនឹងផលប្រយោជន៍របស់បុគ្គលនិងក្រុមណាមួយផងដែរ។
វាគ្មិនបានលើកឡើងពីផលវិបាកមួយចំនួនដែលទាក់ទងនឹងដំណឹងក្លែងក្លាយ ដែលវាធ្វើឱ្យពលរដ្ឋបាត់បង់ការជឿជាក់លើ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ភាពវឹកវរក្នុងសង្គម និងការបំពានសុវត្ថិភាពឌីជីថល។ លោក ចាន់ដារ៉ា បានផ្តល់ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងមួយដើម្បីបង្ហាញពីគុណវិបត្តិនៃការបង្កើត និងផ្សព្វផ្សាយដំណឹងក្លែងក្លាយផងដែរ។ ក្នុងអំឡុងពេលជំងឺរាតត្បាតកូវិដ១៩ ពាក្យចចាមអារ៉ាម និងព័ត៌មានមិនពិតអំពីចំនួនអ្នកស្លាប់ដែលទាក់ទងនឹងការចាក់វ៉ាក់សាំងបានរីករាលដាលនៅលើអ៊ីនធឺណិត ដែលបង្កឱ្យមានភាពចលាចលក្នុងសង្គម និងបង្កើតការភ័យខ្លាចដល់ប្រជាជន។ ការមិនទុកចិត្តរបស់ពលរដ្ឋបានកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដែលធ្វើឱ្យស្ថាប័នដែលទទួលខុសត្រូវ ពិបាកក្នុងការទប់ទល់នឹងការរីករាលដាលនៃជំងឺរាតត្បាត។
ដូចគ្នាដែរ អ្នកសារព័ត៌មាន និងប្រជាពលរដ្ឋគួរតែពិនិត្យ និងផ្ទៀងផ្ទាត់ការពិត មុននឹងចែកចាយវាដល់អ្នកដទៃ។ អ្នកប្រើប្រាស់គួរតែយកចិត្តទុកដាក់លើអត្ថបទ រូបថត វីដេអូ និងការក្លែងបន្លំនានា។ លោក ចាន់ដារ៉ា បានបង្ហាញពីបច្ចេកទេសត្រួតពិនិត្យការពិត និងផ្ទៀងផ្ទាត់ព័ត៌មានមួយចំនួនដែលអ្នកប្រើប្រាស់អាចអនុវត្ត ដើម្បីចៀសវាងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតដែលមានដូចជា ពិនិត្យព័ត៌មានឆ្លងគ្នារវាងស្ថាប័នផ្សេងៗ ជៀសវាងការប្រើប្រាស់ព័ត៌មានឬប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយពីប្រភពដែលមិនគួរឱ្យទុកចិត្ត និងផ្ទៀងផ្ទាត់ភាពត្រឹមត្រូវនៃព័ត៌មានដោយប្រើប្រាស់គេហទំព័រផ្លូវការ (ស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការ)។ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបាននឹងកំពុងរលុបបំបាត់ដំណឹងក្លែងក្លាយយ៉ាងសកម្ម និងបានធ្វើការលើការអនុវត្តអនុក្រឹតស្ដីពីច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតជាតិ (NIG) ដែលនឹងផ្តល់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រងលើចរាចរណ៍អ៊ីនធឺណិតនៅក្នុងប្រទេស។ ខណៈពេលដែលរដ្ឋាភិបាលបានបញ្ជាក់ម្តងហើយម្តងទៀតថាអនុក្រឹតស្ដីពីច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតជាតិនឹងត្រូវបានប្រើដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង ដំណឹងក្លែងក្លាយ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិបានសង្កត់ធ្ងន់ថាអនុក្រឹតនេះនឹងផ្តល់ផលអវិជ្ជមានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សេរីភាពអ៊ីនធឺណិតរបស់កម្ពុជា។
លើសពីនេះ វាគ្មិនបានណែនាំទៅកាន់អ្នកចូលរួមអំពីវេបសាយ “Tineye” ដែលជាគេហទំព័រមួយដែលអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់ធ្វើការស្វែងរករូបភាពបញ្ច្រាស់ ។ គេហទំព័រនេះបង្ហាញថារូបថតមួយសន្លឹកនោះជារូបចាស់ឬមួយក៏ត្រូវបានបង្ហោះនៅកន្លែងផ្សេងរួចហើយ។ លោក ចាន់ដារ៉ា ក៏បានបង្ហាញ “fotoforensics“ ដែលជាម៉ាស៊ីនស្វែងរករូបភាពដែលអាចឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់វិភាគរូបភាពឌីជីថល និងមើលព័ត៌មានផ្សេងៗរបស់រូបភាពនោះ។